اعتقاد به امامت در عباداتدر عبادات اعتقاد به امامت نقش والایی دارد و در این مقاله ارتباط بین قبولی عبادات با اعتقاد به امامت و ولایت امامان (علیهم‌السلام) پرداخته شده است. ۱ - ارتباطي قبولي عبادات با اعتقاد به امامتچه ارتباطي بين قبولي عبادات با اعتقاد به امامت و ولایت امامان وجود دارد؟ ۱.۱ - شرایط لازم برای عباداتشرایط لازم برای عبادات و اعمال بر سه قسم می‌باشد: ۱ـ شرایط وجوب عمل (مثل عقل، اختیار، بلوغ، وقت و...) شرایط صحت عمل (مثلا نسبت به نماز مثل وضو، ستر عورت، رو به قبله بودن، صحیح خواندن نماز و...) و شرایط قبولی اعمال که هم شرط خانوادگی دارد، هم اقتصادی، هم اختلافی و خود سازی، هم سیاسی و معرفتی و عبادی و آن شرایط عبارت است از ۱ـ ناشزه نبودن مرد و زن، لذا کسی همسرش را آزار دهد (لم یقبل الله صلاتها) نمازش قبول نمی‌شود و همچنین اگر زن حق شوهر را اداء نکند. ۲ـ لقمه حرام نخورده باشد. [۲]
قمی، عباس، سفینة البحار، ج۱.
۳ـ شراب نخورده باشد. ۴ـ دارای تقوی باشد «انما یتقبل الله من المتقین» ۵ـ دارای اخلاص باشد. ۶ـ نگاه خشم آلود به پدر و مادر نداشته باشد و الا عبادتش قبول نمی‌شود. ۷ـ قبول شدن نماز، والا بقیه‌ای اعمال قبول نمی‌شود «ان قبلت قبل ماسواها [۶]
صابری، علیرضا، الحکم الزاهرة، ج۱، ص۱۳۸، روایت ۷۰۱۱، مؤسسة النشر الاسلامی جامعه مدرسین قم.
». ۸ـ معرفت امام، محبت و ولایت ائمه را داشتن و اطاعت نمودن از آنها یکی از شرطهای مهم قبولی اعمال و عبادات است و... لذا فرمودند، اگر از کسی یک نماز و یا یک حسنه قبول و پذیرفته شود عذاب نمی‌شود «من قبل الله عنه صلاة و احدة لم یعذبه و من قبل الله له حسنة لم یعذبه» [۸]
صابری، علیرضا، الحکم الزاهرة، ج۲، ص۲۱۲، روایت ۷۰۱۱، مؤسسة النشر الاسلامی جامعه مدرسین قم.
چون شرایط مشکلی دارد.۲ـ قبولی هم مراتبی دارد ۱ـ عادی «قابل الثوب» ۲ـ قبول حسن «فتقبلها بقبول حسن» ۳ـ قبول احسن و برتر و خوبتر «تقبل عنهم احسن» ۳ـ از نکته دوم روشن شد که بین احکام و اخلاق، و آن دو با اعتقادات رابطه متقابلی (از آیه «الله یصعد الکلم الطیب و العمل الصالح یرفعه» می‌توان این ارتباط متقابل را استفاده کرد، چون دو گونه تفسیر شده است یکی اینکه سخن پاک و اعتقاد پاک را کردار شایسته بالا می‌برد، دیگر اینکه سخن پاک و اعتقاد پاک کردار شایسته را بالا می‌برد و ملکوتی می‌سازد، مانعی ندارد که هر دو مقصود باشد، هر دو تفسیر این را می‌رساند که اعتقادات و ایمان در مقبولیت عمل و بالا رفتن آن و عمل را سیراب کردن ایمان و اعتقاد و بالا رفتن درجه آن مؤثر است.) وجود دارد، چنانکه نماز شرط قبولی تمام اعمال است ولایت اهل بیت هم شرط قبولی اعمال است، و خود ولایت ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) هم شرط مهم آن این است که انسان دارای ورع و پرهیزکاری باشد «ما تنال ولایتنا الا بالعمل و الورع» و در کنار عمل، ولایت نجات دهنده انسان است. ۱.۲ - جواب اولبعد از این مقدمه اولین جواب این است که این سؤال در مورد نماز و لقمه حلال و... هم مطرح می‌شود باید تمام فرق اسلامی به آن جواب دهند، هر جوابی دارند، در مورد امامت و ولایت هم جاری است، و چرا فقط نسبت به امامت و ولایت حساسیت نشان داده می‌شود؟ ۱.۳ - جواب دومو دومین جواب این است که روایات زیادی بر این شرطیت دلالت دارند، که برگزیده آنها را مطرح می‌کنیم تا ارتباط روشن شود: ۱ـ امام باقر (علیه‌السّلام) فرمود «کل من دان الله عزّوجلّ بعبادة یجهد فیها نفسه ولا امام له من الله فسعیه غیر مقبول» کسی با عبادتی به خداوند نزدیک شود ولی امامی از طرف خدا برای او نباشد، هر چند تلاش نموده باشد عملش پذیرفته نمی‌شود. ۲ـ امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: خداوند عمل ابلیس را بخاطر عدم سجده بر آدم نپذیرفت «کذلک هذه الامة العاصیة المفتونه بعد نبیها (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و بعد ترکهم الامام الذی نصبه نبیهم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) لهم فلن یقبل الله لهم عملا و لم یرفع لهم حسنة..» همچنین این امت عاصی بعد از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) امامی را که نصب نموده بود ترک کرد لذا عمل از آنها قبول نمی‌شود و حسنه بالا نمی‌رود (ادامه روایت: اعمال آنها قبول نمی‌شود مگر آنچنانکه خدا دستور داده، عمل کنند و ولایت امامی را که دستور داده بپذیرند.) ۳ـ امام چهارم (علیه‌السّلام) فرمود: اگر کسی به اندازه عمر نوح عبادت کند «ثم لقی الله بغیر و لا یتنا لم ینفعه ذلک شیا» [۱۷]
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱، ص۹۳، روایت۱۲ و روایت۱۴، احیاء التراث العربی، چاپ چهارم، ۱۳۹۱.
سپس خدا را ملاقات کند بدون ولایت ما نفعی از آن عبادت نمی‌برد.۴ـ امام باقر (علیه‌السّلام) فرمود: درباره آیه‌ی «و انی لغفار لمن تاب و آمن و عمل صالحا ثم اهتدی» چگونه خداوند شرط بهره بردند از توبه و ایمان و عمل صالح را هدایت قرار داده است «و الله لوجهد ان یعمل ما قبل منه حتی تهدی» به خدا قسم هر چند کسی تلاش کند چیزی از او قبول نمی‌شود تا به ولایت ما هدایت شوند. استاد مطهری (رحمة‌الله‌علیه) درباره این روایات چنین می‌گوید: «آیات و روایاتی که دلالت می‌کند اعمال منکران نبوت یا امامت مقبول نیست ناظر به آن است که آن انکارها از روی عناد و لجاج و تعصب باشد اما انکار‌هایی که صرفا عدم اعتراف است و منشا عدم اعتراف هم قصور است نه تقصیر مورد نظر آیات و روایات نیست، این گونه منکران از نظر قرآن کریم، مستضعف و مرجون لامر الله به شمار می‌روند. ۱.۴ - جواب سومسومین جواب: (مخصوصا نسبت به کسانی که مقصرند در ترک ولایت و امامت) این است که همه مسلمین قبول دارند که یکی از اساسی‌ترین شرط قبولی عمل، داشتن توحید است و از روایات شیعه و سنی استفاده می‌شود که خود توحید هم شرایطی دارد که به نقل یک روایت از طریق شیعه و یک روایت از طریق اهل سنت اکتفاء می‌شود: الف) طریق شیعه امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «ان الله تبارک و تعالی ضمن للمؤمنین ان هو اقر له بالربوبیة و لمحمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بالنبوة و لعلی بالامامة و ادی ما افترض علیه، ان یسکنه فی جواره» خداوند تضمین کرده است برای مؤمن اگر به ربوبیت الهی اقرار کند و در کنار آن رسالت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و امامت علی (علیه‌السّلام) (و ائمه دیگر (با توجه به روایت دیگر.) را قبول، و واجبات را انجام دهد او را در جوار خود (بهشت جای دهد، از این روایت و ۳۴ روایت دیگر که در توحید صدوق نقل شده است سه تا شرط اساسی برای توحید استفاده می‌شود. ۱ـ اعتقاد و اقرار به رسالت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم). ۲ـ اعتقاد و اقرار به ولایت علی و ائمه اطهار (علیه‌السّلام). ۳ـ انجام واجبات و ترک محرمات، هر یکی از این شروط نباشد در توحید نقص وارد می‌شود، لذا عمل پذیرفته نمی‌شود لذا امام باقر فرمود: «و لا یتنا ولایة التی لم یبعث نبیا الا بها» ولایت ما ولایت خداوند است که تمام انبیاء با آن ولایت مبعوث شده‌اند. [۲۴]
صابری، علیرضا، الحکم الزاهرة، ج۱، ص۶۵، روایت ۷۰۱۱، مؤسسة النشر الاسلامی جامعه مدرسین قم.
۲ـ از طریق عامه پیامبر فرمود: «مکتوب فی باب الجنة قبل ان یخلق السموات بالفی سنة لا اله الا الله محمد رسول الله ایدته بعلی و نصرته» [۲۵]
متقی هندی، علی بن حسام، کنز‌العمال فی سنن‌الاقوال و الافعال، ج۱۱، ص۶۲۴، روایت ۳۳۰۴۳۳۳۰۴۱، مؤسسة الرسالة چاپ پنجم ۱۴۰۵.
قبل از دو هزار سال از خلقت آسمان بر درب بهشت نوشته شده بود که خدا یکی است و محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسول خدا است که او را با علی و نصرتش تایید کردیم، معلوم می‌شود بین توحید و رسالت و علی (امامت) ارتباط است در روایت دیگر فرمود: «فاسلک مع علی و دع الناس» [۲۶]
متقی هندی، علی بن حسام، کنز‌العمال فی سنن‌الاقوال و الافعال، ج۱۱، ص۶۱۳، روایت ۳۲۹۷۳، مؤسسة الرسالة چاپ پنجم ۱۴۰۵.
راه مردم را رها کن بدنبال علی باش که تو را هدایت و از پستی نجات می‌دهد.۱.۵ - جواب چهارمچهارمین جواب: این است که همچنانکه اعضای انسان با هم ارتباط دارند، و هر کدام جای خودش را دارند، بین اعمال و اخلاق و اعتقادات انسان چنین ارتباطی وجود دارد، که هر کدام گوشه‌ای از چهره واقعی انسان را می‌سازد، و ولایت نسبت به چهره واقعی انسان مانند سر است نسبت به بدن، لذا اگر سر نباشد بدن نیست، ولایت نباشد عمل نیست نه اینکه هست و قبول نمی‌شود. بعنوان نمونه توجه کنید به این روایت. ۱ـ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «اجعلوا اهل بیتی فیکم مکان الراس من الجسد و مکان العینین من الراس فان الجسد لا یهتدی الا بالراس و الراس لا یهتدی الا بالعینین» [۲۷]
صابری، علیرضا، الحکم الزاهرة، ج۲، ص۷۱، روایت ۲۵۱۶، مؤسسة النشر الاسلامی جامعه مدرسین قم.
اهلب یت من را نسبت بخودتان مانند سر قرار دهید نسبت به جسد و چشم نسبت به سر، به راستی که بدن بدون سر و سر بدون چشم هدایت نمی‌شود (و مردم هم بدون ولایت، هیچ‌اند).۲ـ امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: اسلام عریان است لباسش حیا زینت‌اش وقار، مروتش عمل صالح، و ستونش ورع «و لکل شیء اساس و اساس الاسلام حبنا اهل البیت» و برای هر چیزی اساس و پایه‌ای می‌باشد اساس اسلام محبت (و ولایت) ما اهل بیت است. ۳ـ امام باقر (علیه‌السّلام) فرمود: بنای اسلام بر پنج چیز است نماز، زکاه، روزه، حج و ولایت «و لم یناد بشیء کما نودی بالولایة» [۲۸]
صابری، علیرضا، الحکم الزاهرة، ج۱، ص۳۷۳، روایت ۲۲۳۲، مؤسسة النشر الاسلامی جامعه مدرسین قم.
و به چیزی مانند ولایت ندا و (سفارش) نشده است.۴ـ روایتی از صادقین (علیه‌السّلام) است که خلاصه آن را نقل می‌کنیم فرمودند: «بعد از مرگ در عالم قبر (برزخ) شش صورت با انسان داخل می‌شود ولی یکی از آنها زیباتر، بشاش‌تر، پاکیزه‌تر و خوشبوتر از دیگران است اولی نماز در سمت راست، و دومی زکاة سمت چپ، و سومی روزه در پیش رو، و چهارمی حج پشت سر، و پنجمی نیکی به برادران مؤمن نزد پاهای او قرا می‌گیرند، و ششمی بالای سرش قرار می‌گیرد، بقیه سؤال می‌کنند تو کیستی؟ «فتقول انا الولایة لآل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)» من ولایت آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌باشم، پس بدون ولایت اعمال واقعا جسم بی جانند و سر بی چشم، لذا قبول نمی‌شود. ۲ - عناوین مرتبطامامت؛ اعتقاد؛ جایگاه عبادت؛ توحید در عبادت. ۳ - پانویس۴ - منبعسایت اندیشه، برگرفته از مقاله «نقش اعتقاد به امامت در عبادات» تاریخ بازیابی ۹۵/۰۲/۲۷. |